هشتادمین سالگرد درگذشت کاتب؛ بیهقی روزگار

زندگی نامه فیض محمد کاتب 

 بصیر احمد حسین‌زاده

نویسنده و پژوهشگر

کاتب از پرکارترین و دقیق النظرترین تاریخ نویسان معاصر است.

شانزدهم جدی/ دی امسال برابر است با هشتادمین سالروز درگذشت فیض محمد کاتب هزاره، مورخ مشهور افغانستان و مولف کتاب "سراج التواریخ"، که در سال ۱۳۰۹ خورشیدی در کابل چشم از جهان فروبست.

فیض محمد فرزند محمد وکیل از طایفه محمد خواجه هزاره بود و در روستای زرد سنگ از توابع غزنی در ۱۶ رمضان ۱۲۷۹ قمری به دنیا آمد.

به دنبال جنگ سخت قومی و فرقه ای که در آن محل روی داد و به ویرانی سکونتگاه های هزاره ها منجر شد، بازماندگان طایفه محمد خواجه و دیگر اقوام هزاره به "ناهور" غزنی کوچیدند. پدر کاتب در ناهور وکالت و ریاست طایفه محمد خواجه را بر عهده داشت.

ملا فیض محمد تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش و در مکتب‌خانه‌های سنتی به انجام رساند و سپس برای ادامه تحصیل به قندهار، لاهور، کابل و نجف رفت و دانش‌های متداول روزگار، مانند حکمت، لغت، نجوم، حساب و جبر را آموخت و زبانهای پشتو، عربی، اردو و انگلیسی را هم به اندازه نیاز فراگرفت.

از استادان او در کابل ملا محمد سرور اسحاق‌زی بود که کاتب "تحریر اقلیدس" و "خلاصه الحساب" و "شرح چغمنی" را نزد وی فرا گرفت.